Zapraszamy na indywidualny kurs grafiki artystycznej.
Pamiętacie moją najmłodszą kursantkę, która uczęszczała na lekcje rysunku? Po latach, postanowiła nauczyć się prawdziwej grafiki warsztatowej. Muszę przyznać, że to wysoko postawiona poprzeczka!
Akwaforta/akwatinta – tak właśnie nazywa się technika, z którą się zmierzymy. Zdolności rysownicze bardzo pomogą, jednak bez wiedzy i umiejętności rzemieślniczych, rycina nie powstanie. Jest to najbardziej skomplikowana, znana nam technika graficzna druku wklęsłego. W ruch pójdą pilniki, rylce, kwas azotowy i farba drukarska. Zakładamy flanelowe koszule, zakasamy rękawy i zmierzamy do pracowni. Słowem, bierzemy ten temat na warsztat!
“I znowu te czarne dłonie”
Przypomniałem sobie pewną anegdotę. W studenckim akademiku, kumpel z innej uczelni zwierzył się, że podoba mu się pewna, piękna dziewczyna. Widział ją niemal codziennie w autobusie miejskim, na linii którą on również jeździł. Jednak jedna rzecz bardzo go do niej zrażała. Zwrócił uwagę na jej dłonie, które były ciągle ubrudzone czarną farbą. Czar pryskał z dnia na dzień.
– To już nawet na mydło nie stać ludzi?! – żalił się chłopak.
Po drobnym przesłuchaniu znajomego, dla nas studentów grafiki, wszystko było jasne.
–Stary! Przecież ona dojeżdża na Wydział grafiki, pewnie ma teraz zajęcia z tworzenia odbitek. Nawet nie wiesz jak ciężko domyć to cholerstwo. Farba drukarska to nie rurki z kremem!
Dobry plan = Dobra praca
Amelia wykona projekt, matrycę i odbitkę własnoręcznie, wcześniej notując tajniki wiedzy rzemieślniczej i powtarzając wszystkie kroki nauczyciela. Przed nami długa i mozolna praca, obarczona dużym ryzykiem błędu. Zaczynamy!
Dobre dzieło plastyczne, powinno spełniać nie tylko funkcje estetyczne ale również intelektualne. Rzemiosło będzie podlegać ocenie, tak samo, jak wartość i jakość osobistego przesłania. Rysunek, szkic linearny oraz projekt – „mapa szarości” pozwolą nam na sprawne przygotowanie matrycy.
Proces głównie polega na stworzeniu rytego rysunku w metalowej płycie, która to następnie będzie wytrawiona kwasem. To forma „pieczątki”- odcisku, który odbijemy na papierze. Niestety, nawet najmniejszy błąd może przepalić matrycę, która tym samym stanie się bezużyteczna i nie da się z niej niczego odbić. Wtedy, trzeba zaczynać wszystko od nowa.
Metalowa płyta jest szlifowana i polerowana „na lustro”. Następnie pokrywana jest mieszaniną wosku i innych substancji kwasoodpornych. To w niej będzie się odbywać rycie, stąd słowo rycina. Zanurzymy ją w przygotowanym wcześniej roztworze. Kwas wytrawi jedynie odsłonięte dzięki ryciu linie. Tak powstanie akwaforta, czyli linearny obraz wypalony w metalowej płycie.
Skomplikowane? … a to dopiero początek!
Przypomnijmy sobie zapach sosnowego lasu. To co czujemy kiedy przechadzamy się po nim, to pinen – związek terpenowy, który tak intensywnie i orzeźwiająco pachnie. To właśnie z żywicy otrzymujemy kwasy żywiczne czyli kalafonię. Starsze roczniki mogą pamiętać z dzieciństwa zapach kalafonii, kiedy to w domach rodzinnych własnoręcznie lutowano i naprawiano różne przedmioty, świąteczne lampki choinkowe czy głośniki. To właśnie wydestylowanej żywicy w formie kryształu będziemy używać do pokrycia naszej metalowej matrycy.
Utarta w makutrze, na drobny pył kalafonia, jest wodo- i kwaso-odporna. Ten pyłek, nałożony z dużą starannością i odpowiednio zapieczony na metalowej płycie, utworzy efekt ziarna. Dzięki różnym gradacjom chropowatości w poszczególnych miejscach matrycy, uzyskamy przejścia tonalne szarości. Tak, wiem, brzmi to jak czarna magia, ale uwierzcie, efekt jest przepiękny.
Czas na kwas !
Industrialni druidzi
Proces trawienia matrycy. Bąbelki, które pojawiają się na wyrytej matrycy to tlenki.
AKWATINTA TO W JĘZYKU ŁACIŃSKIM BARWIENIE WODĄ
…a właściwie roztworem wodnym kwasu. Zabezpieczane kolejno od najjaśniejszych do najciemniejszych – półtony, ukażą się naszym oczom, dopiero po wymyciu matrycy. Do tego czasu, zabezpieczamy coraz to większe połacie metalowej płytki. Mierzymy czas trawienia ze stoperem i posiłkujemy się naszym projektem z ‘legendą’ szarości. Jednak z każdym kolejnym trawieniem mamy utrudnioną orientację dlatego musimy użyć wyobraźni, aby zobaczyć w niej przybliżony efekt. Blacha ciemnieje, coraz więcej werniksu pokrywa matrycę.
Polscy Kolumbowie
Nie wiem czy wiecie, ale część z tych technicznych niuansów byłaby niemożliwa lub bardzo utrudniona, bez ogromnego wkładu naszych rodaków w dziedzinę wynalazków. Dziś to nie do pomyślenia, ale niegdyś elitę kulturową stanowili wynalazcy. Pokolenie „Kolumbów”, naukowców, wizjonerów i pionierów.
Jan Czochalski, zajmujący się metaloznawstwem, stworzył niezwykle wytrzymałe stopy metali, które pozwoliły na produkcję łożysk i kół zębatych w maszynach. Oprócz tego, opracował technologię otrzymywania monokryształów krzemu do dziś wykorzystywaną w produkcji komputerów, tabletów czy telefonów, ale to już zupełnie odmienny temat i opowieść na inną okazję.
Tadeusz Sędzimir. Matryca, z której powstanie grafika, powstanie również dzięki wynalazkowi Tadeusza a dokładnie – blachy walcowanej. Kiedy ciekły metal wlewany jest w szczelinę między dwoma przeciwbieżnie obracającymi się walcami chłodzonymi wodą, zaczyna on twardnieć. Przyjmuje on kształt blachy, która stopniowo walcuje się aż do uzyskania odpowiedniej grubości.
Jego kolejnym wynalazkiem jest ocynk. Dzięki cynkowaniu blachy, metal nie koroduje. Jego wynalazek znalazł szerokie zastosowanie w przemyśle samochodowym. W 1933 roku w Kostuchnie, powstała pierwsza na świecie linia produkcyjna jego wynalazku. Co ważne, jego Zakład umożliwił produkcję blachy bez powstawania trujących oparów. Prezydent Polski, który również był wynalazcą, zwiedzając jego halę produkcyjna, stwierdził cyt. „To nie cynkownia, to sanatorium”. Dziękujemy Ci Tadeusz za Twój wkład !
Huta Pokój w Nowym Bytomiu z nowatorską walcownią Sędzimira. 1934 r. /NAC
Ignacy Mościcki na uroczystym otwarciu Huty Stalowej Woli. Zakłady Południowe, STALOWA WOLA, 1938 r. /NAC
A kiedy już jesteśmy przy owym prezydencie, warto zaznaczyć, że był on chemikiem. Ignacy Mościcki – to o nim mowa. Jest on trzecim wybitnym Polakiem, dzięki któremu Amelia stworzy własną grafikę.
WYTWARZANIE KWASU AZOTOWEGO Z POWIETRZA METODĄ MOŚCICKIEGO
Czy to nie brzmi jak magia? Dokładnie, z powietrza! Ignacy skonstruował szklany kondensator – wyjątkowo wytrzymały na wysokie napięcia. Uzyskał dzięki niemu coś niebywałego- efekt wirującego w powietrzu płomienia elektrycznego! Azot i tlen w powietrzu zaczęły się łączyć poprzez syntezę a powstałe w ten sposób tlenki azotu, Ignacy zaabsorbował z powietrza w formie płynnego kwasu azotowego. Ten geniusz był autorem ponad 40 patentów na wynalazki, a prawa do ich użytkowania oddał za darmo Narodowi polskiemu. Naukowiec w ten sposób uniezależniał polski przemysł od zagranicznych korporacji.
Chciałbym zobaczyć współczesne ‘elity’ i polityków, którzy potrafią stworzyć cokolwiek pożytecznego na własny rachunek. Zostawmy jednak marzenia na boku.
“Pamiętaj chemiku młody…[…]”
Po kwasowych kąpielach matrycy, nadchodzi kolej na sprawdzenie efektu pracy. Metal jest czyszczony i odtłuszczany. Dostrzec można wypalony obraz w blasze, kontury akwaforty oraz światłocienie akwatinty. Wygląda na to, że wszystko się udało!
Kolejnym krokiem, będzie odbijanie grafik. Spotykamy się w pracowni drukarskiej. W matrycę wcierana zostanie farba drukarska a jej nadmiar usunięty. Farba powinna zostać w zagłębieniach i rowkach płytki, którą to następnie wypolerujemy. Następnym etapem będzie już tylko odbicie jej na wysokiej klasy papierze.
Papier czerpany – istotny element sztuki grafiki. Na warsztat bierzemy Fabriano.
Najstarszy ośrodek papierniczy we Włoszech, powstał w Fabriano, gdzie już w 1270 roku rozpoczęto produkcję papieru. Tam też zastosowano po raz pierwszy tak zwane znaki wodne – filigrany. W Polsce pierwsze papiery czerpane powstają w 1496 roku pod Krakowem w Prądniku Czerwonym. Kilka lat później w innych miastach Polski: we Wrocławiu, Mogile, Lublinie, Poznaniu, Lwowie, Poznaniu, Warszawie, Gdańsku i Wilnie. Tamtejsze papiery były bardzo trwałe i odporne na światło. Powstawały dzięki rozdrobnieniu lnianych tkanin. Wymywano je następnie wodą i czerpano drucianymi sitami, stąd nazwa czerpany. Takie papiery były i są nadal bardzo elastyczne i chłonne. Dzięki temu świetnie sprawdzają się w starodawnych technikach drukarskich.
Papier czerpany z Fabriano z widocznymi filigranami.
Wracamy do naszej matrycy
Wypolerowana matryca, pokryta zostanie szlachetnym, bezdrzewnym papierem czerpanym. Odbijać będziemy za pomocą maszyny drukarskiej czyli prasy. Dokręcamy mocno gwinty maszyny i ustawiamy stół. Walec prasy dociśnie papier na matrycy a ruchomy stół będzie ślizgać się na walcu poruszanym korbą.
Nie ma lekko!
Udało się! Matryca zostawiła ślad w postaci odbitki.
Grafika gotowa! Teraz zostaje tylko suszenie, podpisanie i będzie można ją oprawić. Rycina w symboliczny sposób opowiada o uczuciach i pasjach mojej uczennicy. Amelia podjęła się nauki techniki, która jest niezwykle pracochłonna i dostępna na ogół jedynie studentom wyższych uczelni artystycznych.
Relacja na Blogu pokazuje jedynie wycinki całego procesu.
Moje uznanie budzi to, że dziś w dobie powszechnej cyfrozy i wszelkiej maści „ułatwiaczy” – rzutników, komputerów i aplikacji, Amelia wykonała zadanie, które absolutnie żadnych ułatwień nie posiada. Istnieje jedynie dłoń, oko, ołówek, papier, rylec i blacha – nic więcej. Dzięki temu praca jest autentyczna i podlega konstruktywnej ocenie. Jej praca była wykonana z wielką starannością i dbałością o detal. Zachowała się odpowiedzialnie i ostrożnie przy pracy z substancjami niebezpiecznymi.
Długą drogę przebyła ta puenta baletnicy. Od ołówka, poprzez rylec aż po wtłoczony ślad farby.
KULTYWUJĄC GRAFIKĘ WARSZTATOWĄ, ZACHOWUJEMY OD ZAPOMNIENIA GINĄCY ZAWÓD.
Grafika warsztatowa to technika ginąca a zawód grafika warsztatowego został praktycznie wyparty przez postęp cyfrowy, dlatego gratuluję chęci podjęcia się tej pięknej dziedziny twórczości. Akwaforta – akwatinta, nie jest techniką dla każdego. Jej stopień trudności wymaga charakteru, uczy nas jednak pokory i uwrażliwia na estetykę.
Matryca oraz odbita z niej grafika
Pamiętajmy ile trudu wymagało niegdyś stworzenie ilustracji metodą ręczną, szczególnie dziś w czasach kiedy wystarczy wcisnąć przycisk drukarki lub pójść do punktu ksero aby coś wydrukować.
Dłonie będzie ciężko domyć, ale to nic ! Smak satysfakcji to zrekompensuje! ツ 𝓓.𝓑.